Juli 2007

Nederland al 50 jaar in ban van plastic bouwstenen

BRON: TELEGRAAF zaterdag 28 juli 2007      

WIE HEEFT ER geen ton of doos van in de kinderkamer óf op de zolder staan?

Zeven van de tien gezinnen hebben Lego in huis, zo bleek uit onderzoek. Het mateloos populaire bouwsteentje werd dit jaar vijftig jaar geleden vanuit Denemarken geïntroduceerd in Nederland. Kwam het gemiddelde knutselaartje toen niet verder dan een aardig huis, inmiddels is er een via de computer aan te sturen Mindstorm-robot verkrijgbaar. Maar niet alles wat Lego aanraakt verandert in goud: „Het speciale meisjes-Lego is nooit een succes geworden."

Met LEGO kan alles!

Wie heeft er geen ton of doos of op de zolder staan?

Het zijn vrouwen en mannen, jongens en meisjes. Ze zijn vijf, veertig, vierenzeventig en alles ertussenin. De een draagt een Scapatrui en de ander een Zeeman-vest. Maar allemaal zitten ze deze woensdagmiddag eendrachtig met Lego te knutselen in een zaal van het Speelgoedmuseum in Deventer. In het midden een grote Lego-stad en iedere bezoeker mag, er liggen duizenden steentjes voor het grijpen, een creatieve bijdrage leveren. Her en der zien we hoe volwassen bezoekers slechts met moeite hun plekje afstaan aan hunkerende kleuters.

'Van Lego kun je alles maken, een boot, een vliegtuig en een trein', klinkt het bekende melodietje op de achtergrond. En in een speciale houten vitrine het aller-, állereerste doosje Lego, dat in '57 in Nederland werd geïntroduceerd; even verderop staan nog meer kasten vol met nostalgie oproepende bouwsteentjes, varierend van een volgebouwde grondplaat uit de jaren vijftig tot een megagrote Hagrid, de halfreus uit Harry Potter. Allemaal onderdeel van de officiele jubileumtentoonstelling (tot mei 2008) ter ere van een halve eeuw Lego in Nederland, waar natuurlijk ruim aandacht is voor de geschiedenis van het wereldberoemde bouwsteentje.

Even wat feiten: wereldwijd spelen meer dan vierhonderd miljoen kinderen én volwassenen vijf miljard uur met Lego. Elke seconde worden er zeven sets verkocht; de producten zijn te koop in 150 landen. Wie 40.000.000.000 steentjes op elkaar weet te stapelen bereikt de maan en als je alle steentjes die per jaar worden verkocht achter elkaar legt, kun je vijfmaal de wereld rond. De Lego Groep produceert 306 miljoen autobandjes per jaar en is daarmee 's werelds grootste bandenfabrikant. Sinds '49 zijn er 400 miljard Lego-elementen vervaardigd.

Dat had de Deense timmerman Ole Kirk Christiansen, die in 1932 startte met het produceren van houten speelgoed, nooit durven dromen. In '34 gebruikte hij voor het eerstde naam Lego, een afkorting van de Deense woorden 'leg godt', oftewel 'speel goed'. In '49 begon hij met het produceren van kunststof bouwstenen, die toen nog hol aan de onderzijde waren. De 'Automatic Binding Bricks' waren geen groot succes want de gecreëerde bouwwerkjes vielen regelmatig uit elkaar.

Pas toen de zoon van Ole, Godtfred, in '57 een systeem bedacht waarbij de bouwstenen binnenin buisjes kregen, zodat klemkracht en bevesti-gingsmogelijk-heden enorm verbeterden, begon de zegetocht van Lego. In datzelfde jaar vond de introductie in Nederland plaats: aanvankelijk alleen met rode en witte steentjes. In 1964 kwamen de eerste modeldozen met bouwinstructie op de markt, later volgden toevoegingen als wielen met banden, elektromotoren, scharnieren en tandraderen. Door Duplo (1969) en Technic (1977) werden alle leeftijden bediend. Tussen 1970 en 1990 is Lego enorm succesvol in Nederland.

Concurrentie

Daarna blijken de nieuwe 'kant-en-klaar-dozen' minder gewild en loopt de omzet, ook door toenemende concurrentie van ander constructiespeelgoed, terug. De laatste jaren gaat het bedrijf steeds meer terug naar de basis: het steentje waarmee zo fantasierijk kan worden gebouwd. Maar ook de toekomst wordt omarmd met bijvoorbeeld de hightech (en peperdure) Mindstorm-robot, die via de computer kan worden geprogrammeerd.

Inmiddels zijn 2200 verschillende onderdelen verkrijgbaar. Met zes acht-nopsstenen van verschillende kleuren zijn, volgens een persbericht van het Speelgoedmuseum, 915 miljoen combinaties mogelijk! Leuk om deze theorie tijdens een regenachtige vakantiedag door uw kinderen uit te laten testen...

Aardig product

De inmiddels 89-jarige Jan van der Meer is de allereerste Nederlandse Lego-importeur. „Mijn zwager Koert Lameris had een plastic spuitgieterij. Lego klopte in '56 bij hem aan of hij de steentjes wilde importeren. Daar had hij geen zin in: 'Ik ben gieter, geen handelaar, dan moet je bij mijn zwager Jan zijn!' zei hij. Ik vond het een aardig product en kon ook snel winkeliers vinden die het wilden verkopen. Alleen V&D, die zag er eerst geen brood in... Pas toen de vestiging in Den Haag ermee begon kwamen ze allemaal over de brug."

„Die eerste steentjes waren kwalitatief helemaal niet zo goed, ze trokken na een tijdje krom! Toen regende het klachten van kinderen. Lego is vervolgens overgestapt op een sterker materiaal, ABS; ook is er iets aan het inspuitingspro ces veranderd", herinnert de nog buitengewoon vieve Van der Meer zich. In '63 deed hij de Lego-import over aan een vriend: „Het ging me te veel tijd kosten."

Verwoede Nederlandse Lego-fans hebben alweer jaren geleden een eigen club opgericht: De Bouwsteen. De vereniging organiseert samen met Lego Benelux het inmiddels fameuze jaarlijkse Lego World in Zwolle (dit jaar van 18 tot en met 23 oktober) maar ook gewone clubdagen waarop Lego geruild kan worden of net dat ene, ontbrekende stukje kan worden aangeschaft. De leden maken voor die dagen thuis 'modules' (grondplaten met bouwsels gebaseerd op een zelfbedacht thema, zoals bijvoorbeeld ruimtevaart) die tijdens de dag aan elkaar worden gekoppeld tot een immens bouwwerk.

Eigen fantasie

De bijna achthonderd (meest volwassen) leden kunnen in twee categorieën worden verdeeld: de bouwers en de verzamelaars. En Hans Beuze uit Raalte is een typische bouwer. Hij zet zo'n tien zelfbedachte modellen op tafel waaronder een schorpioen met ingenieus bewegende poten en enkele ruimteschepen. „Hier zitten verschillende SNOR-technieken in!" wijst hij enthousiast. Het blijkt vaktaal voor het maken van verbindingen en het gebruiken van de minst mooie kant van de Lego-plaatjes. „Je eigen fantasie op Lego loslaten en niet alleen volgens het voorgekookte plaatje werken, dat vind ik het mooist," zegt Beuze, die de fascinatie deelt met zijn zoon. „Hij is nu bezig met een slang van drieënhalve meter lang, de kop wordt steeds groter en breder. Zelf maak ik momenteel een maanbasis met allemaal zelfbedachte voertuigen. Het geweldige van Lego: eigenlijk kun je alles wat je bedenkt met de steentjes uitvoeren."

Het is zelfs mogelijk om op de site Legofactory .com een eigen Lego-model te ontwerpen. Wie tevreden is met de digitale creatie, kan deze gelijk online bestellen en een paar dagen later wordt een doosje met de blokjes thuisbezorgd. Via de site kan iedereen wereldwijd de creatie bekijken en desgewenst óók aanschaffen! Heel soms krijgen deze 'bouwers' de ultieme beloning: hun model wordt officieel uitgevoerd door Lego. Dit overkwam deze zomer het helaas onlangs overleden Bouwsteen-lid Eric Brok, die vlak voor zijn dood een fraaie Hollandse trapgevelwoning ontwierp. Het model genaamd Market Street met als nummer 10190, nu al via internet verkrijgbaar in de nieuwe serie 'Modular Houses', wordt door Lego geprezen om details als de balkonnetjes en het dakterras.

José Pieterse uit Westervoort is een Bouwsteen-verzamelaar. Enkele van haar objecten staan tentoongesteld in Deventer, zoals de kartonnen grondplaat waarmee haar verzamelmanie achttien jaar geleden begon: „Ik was als kleuterleidster altijd al gek van oud speelgoed. Toen ik deze grondplaat bij een kringloopcentrum vond dacht ik: ik ga alle huisjes en autootjes erbij zoeken. Dat was zo leuk dat ik ook op zoek ging naar de oudere, houten Lego-modellen: auto's, treintjes, een naaimachine zelfs. Ik verzamel eigenlijk alles tot eind jaren zeventig."

Watertanden

„Natuurlijk ook alle bijproducten: catalogi, een ooit uitgeven gouden Lego-steen, patat in de vorm van een steentje, het plastic kruis dat familieleden van overleden Lego-werknemers vroeger kregen. Eén voorwaarde: het moet officieel van Lego zijn. Je hebt soms mensen die zelf van alles in elkaar knutselen, een ketting met zelfbedachte steenmotiefjes, maar daar zit ik niet op te wachten", aldus Pieterse, die ook meermalen in Lego-mekka Billund (Denemarken) is geweest, de plek waar het allemaal begon. „Daar hebben ze een oermagazijn, een safehouse waar álle ooit uitgebrachte Lego-dozen in zesvoud op de planken staan. Niet iedereen mag daar bijkomen, maar De Bouwsteen heeft goede contacten met het bedrijf. Als die deuren van die kluizen openzwaaien, sta ik echt te watertanden", bekent Pieterse.

Volgens Annemarie de Munnik van Lego Benelux staan Nederlanders binnen het concern bekend als 'zeer trouwe fans'. „Fenomenen als Lego World, waar we dit jaar 55.000 bezoekers verwachten, onze eigen Lego-club, maar ook een vereniging als De Bouwsteen zijn heel kenmerkend voor Nederland. Net als de fascinatie voor de klassieke thema's zoals City. Nederlanders bouwen graag de alledaagse werkelijkheid na: auto's, huizen, boten. Hoewel voor elke lijn eigenlijk wel een markt is, Star Wars is op het moment ongekend populair, slaan licenties als bijvoorbeeld Bat-man hier wat minder aan. Zoiets doet het weer beter in Engeland en Amerika", aldus De Munnik. Specifiek meisjes-Lego zoals Clickits is in ons land echter nooit doorgebroken: „Meisjes blijken zelf bijna nooit Lego cadeau te krijgen maar spelen met de pakketten van hun broers! Hier ligt dus nog een markt voor ons open..."

Eén probleem delen alle ouders van enthousiaste bouwertjes wereldwijd: hoe hou je in hemelsnaam al die Lego-modellen, bestaande uit honderden soms piepkleine onderdeeltjes, een beetje bij elkaar? Bouwsteen-leden José Pieterse en Hans Beuze hebben een goede tip: „Niet krampachtig per doosje alle inhoud apart willen bewaren. Gewoon alle stukjes op kleur sorteren en in grote boxen doen en de bouwbeschrijvingen in plastic mapjes stoppen. Ben je een keer een specifiek stukje kwijt, dan is het een uitdaging zelf een vervanging te bouwen. Want dát is juist het spannende van Lego!"