Op plaats één in de top tien van tot de verbeelding sprekende legoscheppingen (www.techeblog.com) staat een levensgrote en functionerende pinballmachine, ontworpen door twee Nederlanders. Hij is opgebouwd uit twintigduizend legosteentjes en dertien van de nieuwe Lego Mindstorm-computers. Ook in de top tien staat een difference engine, die wiskundige problemen oplost, een klavecimbel (kleine vleugel, bestaande uit honderdduizend steentjes) die 61 noten speelt, en een Volvo XC90 personenauto op ware grootte (staat bij de poort van Legoland Californië).

 ‘Van lego kun je alles maken’ was begin jaren negentig de slogan om lego aan te prijzen. ‘Alles uit je fantasie is in principe na te bouwen’, beaamt ook ir. Harm van Beek (28). Hij studeerde in Delft industrieel ontwerpen en werkt sinds begin 2007 bij de firma Lego, die dit jaar 75 jaar bestaat (zie kader). ‘Het is kwaliteitsspeelgoed dat met veel zorg is gemaakt. Mensen gooien ook geen lego weg. Kinderen kunnen spelen met dezelfde steentjes waar hun vaders zich mee hebben vermaakt.’

 De klikbare bouwstenen zijn zeer populair. Vrijwel elke man heeft in zijn jeugd met lego gespeeld. De onlangs gehouden zesdaagse LegoWorld in Zwolle trok 55.000 bezoekers. Aan de First Lego League doen dit jaar in de Benelux tweehonderd (wereldwijd tienduizend) scholen mee. ‘En we groeien explosief’, zegt Marian Kat van de Stichting Techniekpromotie in Eindhoven, die dit evenement in de Benelux organiseert.

 De First Lego League is een wedstrijd tussen teams van leerlingen van acht tot veertien jaar. Een interessant onderdeel van die wedstrijd is het bouwen van een robot op basis van Lego Mindstorms, een van de nieuwste ontwikkelingen. De Lego Mindstorm is een robotic invention kit, met als centrale eenheid een ‘brick met een brein’, een legosteen met een microprocessor die vanaf de pc kan worden geprogrammeerd. Een lego-bouwwerk met Mindstorm is onder andere in staat een lijn of een lichtstraal te volgen en na een botsing om te keren. In de First Lego League moet zo’n robot veertien opdrachten uitvoeren waarvoor punten te verdienen zijn. De landelijke finale is op 26 januari bij de Universiteit Twente (www.firstlegoleague.nl).

 Hoeveel jongens hebben door het spelen met lego later voor een technische opleiding gekozen? Er is geen onderzoek naar gedaan, maar het antwoord ligt voor de hand. Van Beek: ‘Tijdens LegoWorld kwamen jongetjes op mij af die vroegen hoe je lego-ontwerper kunt worden. Mijn vrienden vinden het ook helemaal te gek dat ik bij Lego werk. Elke student van de TU Delft heeft met lego gespeeld.’

 Van Beek wil weinig kwijt over zijn werk, omdat het in principe geheim is. Hij werkt voor het Concept Lab van Lego in Billund, Denemarken. Deze afdeling houdt zich bezig met de toekomst en bedenkt nieuwe sets en thema’s die over enkele jaren op de markt moeten komen. Het Concept Lab telt twintig medewerkers, waarvan twaalf in Billund en de rest verspreid over vestigingen in Los Angeles, München en Barcelona.

 Waar Van Beek aan de toekomst van Lego werkt, houdt ing. Nathanaël Kuipers (28) zich bezig met het heden. Hij is een van de twee Nederlandse ontwerpers op de afdeling Product Design van Lego in Billund. Deze afdeling telt zo’n honderd ontwerpers. Het is een merendeels Deens, maar verder zeer internationaal gezelschap. 

Tijdens zijn studie industrieel productontwerpen aan de Haagse Hogeschool vatte hij weer belangstelling op voor lego, waar hij in zijn jeugd veel mee had gespeeld. Maar nu ging zijn interesse vooral uit naar technisch lego. Het verschil: ‘Gewoon lego is stapelen, bij technisch lego gaat het om het realiseren van functies, het maken van constructies met tandwieltjes en motortjes.’

 De uitdaging tijdens zijn studie was om uit de bestaande legodoos Silver Champion (doos 8458) verschillende modellen supercars te maken. Zo’n doos bevat een chassis, een motor met bewegende zuigers, wielen met onafhankelijk geveerde ophanging, alles uiteraard in een gelikt design. Uit een andere doos voegde hij daar een versnellingsbak aan toe.

 April 2005 kon hij als freelance-ontwerper bij Lego aan de slag. ‘Ik ben door het bedrijf uitgenodigd, nadat mijn werk onder hun aandacht was gekomen.’ Kuipers stortte zich op het ontwikkelen van een Formule 1 Ferrari-model voor het productsegment Lego Racers. Dat is als doos 8671 in de winkel gekomen.

 Het bedrijf was onder de indruk en in augustus 2005 kwam hij in vaste dienst van de afdeling Lego Technic. Hij hield zich bezig met het ontwerp van een sneeuwscooter (doos 8272) en een graafmachine (8271), waarvan er inmiddels tienduizenden zijn verkocht.

 Zijn laatste ontwerp is een truck, met elektrische aandrijving en een hoogwerker achterop die kan inklappen en ronddraaien. Kuipers: ‘Deze truck heeft voor oppervlakkige waarnemers mogelijk kenmerken van een Scania-truck, maar vormt niet direct een evenbeeld. Merknamen worden niet gebruikt, om problemen met merkrechten te voorkomen.’ De doos met de gele truck komt in januari wereldwijd in de winkel. Hij is echter al getoond op LegoWorld in Zwolle, waar getest is hoe de doos overkomt. ‘Ik ben er zeer tevreden over’, aldus Kuipers.

 Lego moet zich in de strijd om de gunst en tijd van jongeren voortdurend vernieuwen. Jongens en meisjes werpen zich steeds meer op computer- en softwarespelletjes. Een hele generatie is inmiddels met Playstations opgegroeid. Lego gaat mee in die trend. In 2004 lanceerde het bedrijf www.legofactory.com, waar een Lego Digital Designer is te downloaden. Dat is een cad-programma waarmee met virtuele blokjes een eigen lego-ontwerp is te maken. Dat kan worden opgeslagen in een galerij op het web, maar ook kan het bij Lego worden besteld, waarna alle componenten worden thuisgestuurd. Dan kan de ontwerper zijn eigen design realiseren.

 De kracht van lego bestaat vooral uit de kant-en-klare doos in de speelgoedwinkel. Maar wie liever computerspelletjes speelt, kan ook een virtueel model ontwerpen en het in werkelijkheid nabouwen. Iemands verbeelding vormt inderdaad nog de enige beperking van wat je van lego kunt maken.


Lego 75 jaar
Het bedrijf Lego is in 1932 opgericht door de Deense timmerman Ole Kirk Kristiansen. Gedwongen door de recessie ging hij houten speelgoed maken. Voor de bedrijfsnaam hield hij een wedstrijd onder zijn medewerkers – die hij zelf won met LEGO, een afkorting van de Deense woorden leg godt, wat ‘speel goed’ betekent.

 Na de Tweede Wereldoorlog begint Kristiansen ook met kunststof te experimenteren. Dat leidt in 1958 tot de kunststof steen zoals we die nu kennen, eerst van cellulose-acetaat, sinds 1963 van acrylonitrilbutadieenstyreen (ABS). Na een brand in een opslagplaats in 1960 stopt de productie van houten lego.

 Series en thema’s brengen de legosteentjes op een hoger plan. In 1966 wordt de meest succesvolle serie gelanceerd: het lego-treinsysteem, met bijbehorende daken, deuren en ramen. Later volgden onder andere Lego Space en Lego Technic. Een van de laatste uitbreidingen betreft Lego Mindstorms, waarbij lego integreert met chips.

 De firma Lego telt zes fabrieken – twee in Denemarken, daarnaast in de VS, Zwitserland, Zuid-Korea en Tsjechië – die samen jaarlijks twintig miljard steentjes produceren. Er zijn themaparken in evenzoveel landen: Denemarken (1,6 miljoen bezoekers per jaar), de VS, Engeland en Duitsland.
Lego, naar eigen zeggen momenteel het grootste speelgoedbedrijf ter wereld, is eigendom van Kjeld Kirk Kristiansen, kleinzoon van de oprichter. De omzet bedroeg in 2006 ruim een miljard euro en het bedrijf telt bijna vijfduizend medewerkers.